Miep Gies en Rudi Carell hadden het Verdienstkreuz am Bande. Herman van Veen heeft er een. En nu ook Cor Bart. De Be­ver­wij­ker ver­dien­de de hoge Duit­se on­der­schei­ding voor het slui­ten van vriend­schap­pen – ‘over de oor­log heen’ – tus­sen Ne­der­lan­ders en Duit­sers. Een uit­vloei­sel van al zijn in­span­nin­gen om de raz­zia van Be­ver­wijk en Vel­sen-Noord, een dra­ma uit de Twee­de We­reld­oor­log. on­der de aan­dacht te bren­gen en te hou­den.

Bloe­men en ca­deaus
De huis­ka­mer van Nel en Cor Bart staat vol met bloe­men en ca­deaus. De te­le­foon rin­kelt keer op keer. De Duit­se ‘rid­der’ Cor Bart blijft glim­men van de hoge eer die hem don­der­dag ten deel viel op de Duit­se am­bas­sa­de. Hij haalt het klei­nood uit zijn doos­je. Een glan­zend rood kruis, met in het mid­den de Duit­se ade­laar. Als hij op in­ter­net de lijst van ge­de­co­reer­den ziet, wordt hij er ver­le­gen van.

,,Min­der dan twin­tig Ne­der­lan­ders heb­ben het Ver­dienst­kreuz. Dat zijn er niet veel. Nee, een Ne­der­lands lint­je heb ik niet. Hij is twee keer voor mij aan­ge­vraagd en twee keer ge­wei­gerd, zo heb ik be­gre­pen. Ik was nog te kort be­zig. Ik be­twij­fel of ik hem, als het ooit zo­ver komt, zal ac­cep­te­ren. Wel kreeg ik vo­rig jaar de leg­pla­quet­te van Be­ver­wijk. Ook prach­tig.’’

Cor Bart was don­der­dag het mid­del­punt van het eer­be­toon op de Duit­se am­bas­sa­de. Een bus vol fa­mi­lie en vrien­den ging naar Den Haag. On­der wie zijn 96-ja­ri­ge moe­der en drie man­nen die de raz­zia op 16 april 1944 aan den lij­ve on­der­von­den: Arie Kooi­man, Jaap Eps­kamp en Leen van IJ­mond. Wet­hou­der Hay­dar Erol was pre­sent. Plus re­la­ties uit Duits­land. Er wa­ren toe­spra­ken, een lint­je, ca­deaus, emo­ties. ,,Het was mooi.’’

Het ver­haal be­gint tien jaar ge­le­den. In deze krant stond een ar­ti­kel over de 60-ja­ri­ge her­den­king van de raz­zia waar­bij 486 jon­ge­man­nen door de Duit­sers wer­den op­ge­pakt en af­ge­voerd. Als re­pre­sail­le na ac­ties van het ver­zet. Veel jon­gens gin­gen naar de ge­vrees­de con­cen­tra­tie­kam­pen om als dwang­ar­bei­der te wor­den in­ge­zet. 65 man­nen zou­den niet le­vend te­rug­ke­ren. On­der wie ome Cor Bart, naar wie de hui­di­ge Cor Bart is ver­noemd.

De raz­zia zou van­af nu in ver­ge­tel­heid ra­ken, was een uit­spraak in het kran­ten­ar­ti­kel in 2004. Dat maak­te iets los bij Cor Bart. Hij dook in de ge­schie­de­nis, volg­de het spoor van zijn oom naar Duits­land en leg­de daar de eer­ste con­tac­ten.

Stol­per­stei­ne
Van het een kwam het an­der. Te den­ken valt aan de mo­nu­men­ten in de Duit­se plaat­sen, de uit­wis­se­lin­gen, de Stol­per­stei­ne bij de ge­trof­fen adres­sen, een di­gi­taal mo­nu­ment met een plek voor alle 486 man­nen, de her­den­kings­week in april waar­bij na­druk­ke­lijk de jeugd be­trok­ken werd. En meer.

Het is niet van­zelf ge­gaan, maar Cor Bart is een vol­hou­der, een bij­ter. Waar de pa­ro­chie Sint Eloy over mee kan pra­ten. Want hij is be­trok­ken bij het ver­zet te­gen de slui­ting van de Goe­de Raad­kerk. Vlak echt­ge­no­te Nel niet uit: uit het­zelf­de hout ge­sne­den. ,,Zon­der Nel was het niet ge­lukt”, zegt hij. Toch was er voor haar geen Ver­dienst­kreuz. ,,Zo is het ook mooi. De helft is van mij”, zegt Nel.

Het laat­ste wa­pen­feit was de pas beëin­dig­de ten­toon­stel­ling in Mu­se­um Ken­ne­mer­land. Die bo­ven ver­wach­ting veel pu­bliek trok, tot op de laat­ste dag. ,,Wat op­viel: de in­ten­si­teit van de be­zoe­ken was hoog. De ver­ha­len die los­kwa­men, de emo­ties bij de nog le­ven­de slacht­of­fers en bij hun kin­de­ren. Veel va­ders had­den al­tijd ge­zwe­gen. Nu werd dui­de­lijk wat hij had mee­ge­maakt.’’

Er­ken­ning
Je zou ver­wach­ten, de Duit­sers ver­ge­ten de oor­log lie­ver. ,,Aan­van­ke­lijk zei­den ze wel eens: ’wij zijn schul­dig’. Daar zijn wij niet op uit. Wel wil­len we er­ken­ning van wat er is ge­beurd. Die er­ken­ning is er. Al is er ook te­gen­stand. Ne­o­na­zi’s, skin­heads wil­len er niets van we­ten. Zo is een mo­nu­ment zelfs be­scho­ten. Daar zat een gat in.’’

Ook de Ne­der­lan­ders zijn ver­an­derd. Zo­als Arie Kooi­man die al­les mee­maak­te . ,,Tot 2006 praat­te hij nooit over de raz­zia. Hij had ’er niets mee’. Hij wil­de niet mee naar Duits­land. ‘Mis­schien sla ik een Duit­ser op zijn bek’. Tot Arie toch een keer mee ging en als een ver­lo­ren zoon werd ont­haald. Met een warm­te! Bin­nen vijf mi­nu­ten was Arie om. Al zijn aver­sie was weg. Ook hij sloot vriend­schap, over de oor­log heen.’’

Het was een be­wo­gen 70e her­den­kings­jaar met het Ver­dienst­kreuz als be­kro­ning. Maar dat is niet het ein­de. Hij somt op: meer her­den­kin­gen, meer mo­nu­men­ten en meer Stol­per­stei­ne. Met jour­na­list Bart Vuijk van deze krant heeft hij een boek in voor­be­rei­ding. Daar­voor zoekt hij spon­sors. Ook zoekt hij por­tret­fo­to’s van slacht­of­fers. Roy Da­mes ver­toont zijn do­cu­men­tai­re. ,,Het is niet klaar.’’

Wat zou zijn oom Cor, de aan­lei­ding, heb­ben ge­zegd. ,, Ik heb hem niet ge­kend. Mijn doel was de raz­zia uit de ver­ge­tel­heid te ha­len. Dat is ge­lukt. De over­le­ven­den zijn er blij mee, dus ik denk dat de over­le­de­nen ook”, al­dus Cor Bart die ze­ker van plan is zijn on­der­schei­ding te gaan dra­gen. ,,Bij of­fi­ciële ge­le­gen­he­den. Zo­als 3 ok­to­ber, de dag van de Duit­se een­heid. De am­bas­sa­de no­digt ons voort­aan elk jaar uit.’’ Op 4 mei, do­den­her­den­king? ,,Nee, dat zal ik niet doen. Maar wel het bij­ge­le­ver­de draag­lint­je.’’

Bron: Dagblad Kennemerland 14 oktober 2014